I. BADAM TICHHETUTE

A. India ram pum huapa Badam eichhetu rannung, natna, hnim leh sazu pawimawh te.

1. Rannung:

     1) Vual (White grub, Holotrichia spp)

     2) A hnah hreuh kikawitu (Leaf Minor, Aproaerama modicella)

     3) A hnah eitu pangang (Tobacco caterpillar, Spodoptera litura)

     4) A tuihnang dawttu hrik (Aphid, Aphis craccivora, virus vector)

     5) A tuihnang dawttu katnelh (Jassid, Empoasca kerri)

     6) A hnah ei rangtu (Thrips, Scirtothrips dorsalis)

     7) Bruchids, badam seng tawh eichhetu (Storage pest)

2. Natna:

     1) A tiak tawih (Crown rot/Collar rot, Aspergillus niger)

     2) A hnah val (Leaf spots, Phaeoisariopsis personatum, & Cercospora arachidicola)

     3) A hnah phut de (Rust, Puccinia aracidis)

     4) A zik thi (Bud neurosis, peanut bud neorosis virus)

     5) A kung tawih (Stem rot, Sclerotium rolfsi)

     6) A kawm tawih (Pod rots, Sclerotium rolfsi)

3. Hnim:

      Hnim chi hrang hrang, hnah sin,phungladin leh hnah bial, a zam chi.

4. Sazu:      Tampui, zuchang etc.

B. Mizoram-a Badam eichhetu rannung, natna thlai rulhut te

1. Rannung:

     1) Pangang sen hmul (Red hairy caterpillar)

     2) A hnah eitu pangang (Pod borer,Helicoverpa armigera)

     3) Tlumpi (Termite, Odontotermes spp)

2. Natna

     1) A hnah val (Leaf spot, Cercorpora arachidicola)

     2) A tiak tawih, thi (Collar rot, Aspergillus niger)

     3) A zik thi (Bud necrosis, Peanut bud necrosis virus)

3. Rulhut:

      A zung sawrbawk (Root knot nematode, Meloidogyne sp)

II. BADAM HMUNA A EICHHETU RANNUNG, NATNA ETC THLITHLAI

A tum ber chu badam eichhetu rannung leh natna chu a tir te, an inthlahpun tam hma leh a nasat hmaa eng ang nge an nih hriat vek leh badam hmunah chuan eng ang rannung tha nge awm tih hre tura badam hmun thlithlai hi a ni.

1. Badam hmun fan thuak thuak

Badam chin atangin khawlai hmun nge rannung, natna leh rulhut awm te thlithlai tura fan thuak thuak tur tih hriatchian hmasak a ngai. Ni 7-10 danah rannung leh natna thlithlai turin badam hmun tlawh thin tur a ni. Badam hmun tlawh chuan hectare khatah a chuklakin hmun 12 thlan tur a ni a, hmun tinah badam kung 5 Chik taka en tur a ni, chuta i hmuh rannung, natna leh rannungtha te chu ziakin chhinchhiah ang che.

2. Badam hmun tlawh:

Badam hmun i tlawh thuak thuak a i thil hmuh dan azirin thingtlanga badam chingtu, loneitute chu badam hmun tlawh turin chawk phur la, tichuan loneitute chuan badam eichhetu rannung, natna leh rannungtha awm te thlithlai turin an mahni badam hmun chu ni 7-10 danah vawi khat tal an tlawh anga, an thil hmuh te chu ziakin an chhinchhiah tur a ni. Agriculture Department chuan rannung, natna leh rannungtha te thlithlai tura badam hmun tlawh a tul thu chu DDK, Radio, Local T. V. Channel leh chanchinbu hmangin loneitute chu an hriattir tur a ni.

3. Agro Eco System Analysis (AESA)

     AESA chanchin chu chipchiar zawkin bung 2 ah tarlan a ni. AESA a tih tur te chu

     1) A tiah hlim atanga a seng thlenga thlai hrisel dan

     2) Rannungin a eichhiat leh natna in a tlakbuak venga thlai a insiamthat leh theihna

     3) Thlai eichhetu rannung leh rannung tha intam hleih dan.

     4) Thlai hmun lei chu a ro nge a hnawng, a thur nge a al, balu lei nge lei changtual

     5) Sik leh sa boruak awm dan, khua a ro nge ruah a sur

     6) Tun hma lam atanga loneitu tawn hriat.

4. Badam hmunah eng ang rannung nge awm tih hriat nana Pheromone thang kam

      Badam hnah eitu pangang (Spodoptera/Helicoverpa) leh a hnah hreuh kikawitu (Leaf miner) badam hmuna an awm leh awmloh hriat nan Pheromone thang kam tur a ni a, hectare khatah thang 5 kam tur a ni. Rannung hipna rimtui bawm (Lure) chu ni 15-20 danah thlak zel tur a ni. Lungphurthlahtu thanga tang/tla apiang chu nitin laka, tihhlum tur a ni.

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 105-114

Rannung ETL
A hnah hreuh kikawitu (Leaf miner) Badam kung khata pangangte 2-3 a awmin
A hnah eitu pangang (Spondoptera) Badam kung khatah pangang 2 a awmin
A tuihnang dawttu katnelh (Jassids) Badam kung khata katnelh 15-20 a awmin
Vual Metre khat biala vual 1 a awmin
Sazu Hectare khatah sazu in a luah lai ngei a kua 15 a awmin
A hnah eitu rannung Badam hnah 10% an ei chhiat-in

III. BADAM VEN NANA IPM HMAN TURTE

A. Loneitu thiam zawng

     1) Badam chi tha, thar hlawk, leh natna do thei chin turte:- KSS-II, ICGS 44, 11, 37, ICGV 86325, JCG 88, CSMG 884,

     2) Nipui laiin thuk deuh hleka lei lehphut tur, tichuan natna hrik hlawm te, vual te, thlai rulhut te, leia rannung biru te a pho chhuak anga, nisa-in a em hlum dawn a ni.

     3) A inchhawkin badam leh faisa/buhtun/buh/vaimim chin tur a ni, tichuan a hnah val natna, leh natna dang a nep thei a ni.

     4) Vual leh a zik thi natna laka a him theih nan badam chu to ruah hmasa a sur veleh chin tur a ni.

     5) Faisa emaw Behliang emaw nen badam chin pawlh a tha, badam tlar 3-6 danah faisa/behliang tlar 1 zel awm se.

     6) Badam chinna hmun hual velin ahnah hreuh kikawitu (Leaf miner) hruai kawitu atan behlawi chin a tha a, pangang (Spodoptera) hruaikawitu atan nihawi/mutih chin a tha bawk. Nihawi hi sava fuk nan a tangkai bawk.

     7) Hnim dip turin leh a zik thi natna a tlem nan badam chi chin tam deuh hi a tha.

     8) A chi tuh atanga ni 15-20 leh ni 30-45 ah hlo thlawh tur a ni.

     9) Hectare khatah neem cake 1000kg lei lehphut hnuah theh darh tur a ni a, hei hian tlumpi leh a kung thi (stem rot) natna a tinep thei a ni.

     10) A zik thi awmna apiang badam chu pawha, vaua paih tur.

     11) Badam kawm natna (Aspergillus flavus) laka a him theih nan badam chu seng tlai loh tur.

     12) Seng hnuah badam chu nisaah phoro tur a ni a, a mu (kernel) in hnawng a pai tur zat duhthusam chu 7% a ni.

     13) Buara ip phui tha, a chhung lama sarang a thuah-ah badam seng tawh, phoro tawh chu dah tur a ni a, a bang chu thui phui loh tun (tawn phui a tawk)


B. Hmanraw dang hman

     1) Eng lawm chi rannung suat nan hectare khatah eng thang (light traps) 12, hmun hrang hrangah zanah hun tur a ni.

     2) Lungphur thlahtu tui a tam thei ang ber vaia rah keh vek tur a ni (a tui atang hian pangang a keu thin a ni )

     3) A tam thei ang ber pangang vai a/mana, rahhlum tur a ni.

     4) A tam thei ang ber vual thlahtu, sephung buang mana, vuakhlum tur a ni.

     5) Lungphur thlahtu man nan Pheromone thang hectare khatah 10 kam tur a ni. Badam hmuna lungphur thlahtu awm leh awm loh hriat nan chuan hectare khatah pheromone thang pakhat kam a tawk.

     6) Badam hmun hectare khata zauah sava fukna 10-12, hmun hrang hrangah Phun tur a ni. (Kraws anga siam thing/mau)

     7) Badam hmun hualvelin lei lai khuar ila, pangang hmul nei pem tur tam tak a tlakhawm anga, vuakhlum tur a ni.

     8) Badam hmun sir leh bial ko sam fai tur.

C. Rannungtha leh hrik tangkai hman:

     1) Tun hmain badam chi chu Trichoderma viride or T harzianum 4gm nen nuaipawlh tur a ni a, hei hian a chi tuh tawh tawih leh a tiak thi/tawih a veng dawn a ni.

     2) Badam hmuna awm rannungtha humhalh tur heng te hi- khuavanglamdar, uifawm, daidep, mawngchep, daidep ria, maimawm, khauchher, perhpawng nawn sei tak nei, nawn sei tak nei khau, khawi dang chi hrang hrang. khawi tairek, NPV, hmuar var leh hmuar hring, rannung bawm hlum thei etc.

     3) Badam hmunah pangang (a tui tichheturin) hectare khatah Telenomus remus 50,000, ni 7-10 dan zelah tum 4 chhuah tur a ni.

     4) Pangang suat nan Spodoptora NPV @ 250 LE (6x109LE) hectare khatah kah tur a ni. Pangang a tam hle chuan Bt @ 1kg chu hectare khatah kah bawk tur a ni.

     5) Rannung leh natna laka badam ven nan NSKE (Neem tui) @ 5ml leh tui 1 litre chawpawlh kah tur a ni.

     6) Pangang leh badam hnah hreuh kikawitu (Leaf miner) suat nan Trichogramma chilonis, hectare khatah 50,000, tum 2, ni 7-10 danah chhuah tur a ni.

D. Rannung thahna hlo leh natna damdawi kah

     1) Vual leh tlumpi tam naah chuan badam chi kha tuh hmain kg khat leh Chlorpyriphos @ 25EC @ 2.5ml or Quinalphos @ 2.5ml nuaipawlh tur a ni.

     2) Vual thlahtu sephung buang/vut buak suat nan Carbaryl @ 3gm leh 1 litre chawhpawlh kah tur a ni a, sephung buang awm duhna Grape leh kawlthei te kah bawk tur (badam hmun hnaia a awm chuan)

     3) Badam chin hmain hnim tur Pendimethalin @ 4ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Alachlor 2 ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.

     4) Badam chi, tuh tur 1 kg leh Carbendazim 2gm nuaipawlh tur.

     5) Badam to hnuah Carbendazim @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur.

     6) Vual suat nan Carbofuran 3G @ 12kg/ha or Phorate 10G @ 4kg/ha theh darh tur.

     7) Sazu kua, a luahlai ngeiah Bromodiolone 0.005% cake phel tet hnuah tlang khat zel vawm luh tur. ETL chu hectare khata sazu kua 15 a awmin a ni.


IV. BADAM CHI TUH HMA ATANGA A SENG HNU THLENGA IPM HMAN TURTE

Badam len lam
Rannung natna, hnim, sazu
IPM
1 Badam chi tuh hma 1 Vual

2 Rulhut

3 A zik thi

4 Pangang sen hmul

1 Vual thlahtu sephung buang awm duhna thing chu thlak kawlh tur a ni.

2 Nipui laia thuk deuh hleka lei lehphut hian leia awm natna hrik hlawm, vual, thlai rulhut, rannung biru, hnim zung leh a bulbal te a pho chhuaka, nisain a em hlum thei a ni.

3 Badam chin zawhah vaimim/faisa chin tur.

4 Tui pek tur awm thatnaah chuan tlemin badam chu chin hma hret tur, tichuan natna leh rannung lakah a him bik a ni.

5 Vual thlahtu sephung buang a tam thei ang ber mana, vuakhlum tur.

6 Badam hmunah zanah meipui chheh tur a ni. A nih loh pawhin Eng thang kam tur, hectare khatah Eng thang 12, hmun hrang hranga kam a tawk. Zana meipui chheh chuan rannung tam tak an inrawhhlum thei a ni. Eng thang hnuaiah chawhtawlh hung ila, a khat lo deuhin tui dah ila, sahbawn nuai phuan ila, khawnvartui tlem telh bawk ila. Eng lawma rannung thlawk chu chawtawlhah an tla teuh mai dawn a ni.

2 Badam chi 1 Vual

2 Hnim

3 A hnah hreuh

4 A zikno thi

5 A kung tawih, vual, tlumpi

6 pangang senhmul

7 A chi tawih, A tiak thi/tawih

8 Hnim

9 Vual

1 Vual thlahtu sephung buang fukna thin, badam hmun sira thing buk chu Monocrotophos @ 2ml leh tui 1 litre chawlhpawlh or Carbaryl @ 2gm leh tui

1 litre chawlhpawlha kah tur.

1 Badam chi tuh atanga ni 20 leh ni 35-45 ah hlo thlawh tur

1 Badam chinna hmun hualvelin behlawi/bekang chin a tha.

3 A than duan lai 1 A hnah val

2 A kung tawih

3 A zikno thi

4 A tuihnang dawttu, katnelh (jassids)

5 Pangang

6 Pangangsen hmul

1 A zik thi/a kung thi chu pawha paih tur

2 Lei a ro lutuk loh nan tui pek tur.

3 Meipui chheh leh tur, Eng thang pawh kam zel tur.

4 Badam hmuna rannung awm hriat nanhectare khatah Pheromone thang pakhat dah tur. Rannung tam zawk man dawn chuan hectare khatah pheromone thang 5 dah/kam tur.

5 Lungphurthlahtu tui, pangang, pangang sen hmul vai a, a tam thei ang ber vuak hlum tur.

6 Badam hmun hnaia thinga awm vual thlahtu, sephung buang vai/mana vuakhlum tur.

7 Badarn hmun hectare khatah sava fukna tur 10-12 Phun tur a ni. Sava hian badam eitu pangang an chuk dawn a ni.

8 Badam chi tuh atanga ni 15-20 hnuah tum hnih tal hlo thlawh tur.

9 Lungphurthlahtu tui tichheturin Telenomus remus chu hectare khatah 50,000 (Trichocard 3 atawk) chu ni 7-10 danah tum 4 badam hmunah chhuah tur a ni a) Pangang suat nan Spodoptera NPV @250 LE (6x109 POB/LE ) Chu hectare khatah kah tur a ni. or Bacillus thuringiensis (B+) chu hectare khatah 1kg kah tur a ni.

10 A hnah val leh a hnah hnuai lam phut (rust) natna ven nan Carbendazim @ 3gm leh tui 1litre chawhpawlh or Chlorothalonil @ 2gm leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur.

11 Pangang suat nan Dimecron 40EC @ 2ml leh tui Ilitre chawhpawlh or Quinalphos 25E @ 4ml leh tui 1litre chawhpawlh or Nuvan 35EC @ 4ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.

4 A par lai 1 A hnah hreuh rang tu (Leaf Miner)

2 Pangang (S.litura)

3 Sazu

1 Pangang (Spodoptera litura) leh lungphurthlahtu tui vai a, man a, vuakhlum tur.

2 Badam hmun a rannung awm hriat nan Pheromone thang pakhat chu hectare khatah kam/phun tur. Rannung tam zawk (S. litura) man nan hectare khatah pheromone thang 5 kam tur a ni. Zing tin rannung man sa chu la la, tihlum ang che

3 Neem atanga siam rannungthahnahlo chu @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur.

4 Neem rah mu tui sawr (NSKE) @ 5ml leh tui 1litre chawhpawlh chu pangang suat nan kah tur a ni.

5 Trichogramma chilonis, 50000 (Trichocard 3 a tawk) chu hectare khatah chhuah tur a ni a, tum 2 chhuah tur a ni.

6 Sazu hrai nan Bromadiolone 0.005% cake chu phel tet hnuah, a tlangte pakhat chu sazu kua pakhatah thlak tur a ni.

5 Badam rah insiam lai (lei chhungah badam rah hi a insiam) 1 Pangang

2 A rah hreuh rangtu (leaf miner)

3 A hnah hnuai lam phut

4 A hnah val

5 a kung/tang tawih

1 Pangang (Spodoptera) leh lungphur thlahtu vaia, vuakhlum tur.

2 Neem atanga siam rannung thahna hlo @2ml leh 1 litre chawpawlh kah tur.

3 Spodoptera NPV @ 250LE/ha or Bt @ 1 kg/ha kah tur a ni

4 A hnah val leh a hnah hnuailam phut natna damdawi Carbendazim @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh or Chlorothalanil @ 2gm leh tui1 1 litre chawhpawlh kah tur.

6 Badam (chawh) hun 1 A kawm tawih

2 A hnah val

3 A hnuailam phut

4 A kawm khertu pangang

5 Tlumpi

6 Sazu

1 Badam seng/chawh hunah chuan rannung thahna hlo leh natna damdawi kah tawh loh tur a ni.

2 Sazu erawh chu hrai chhunzawm tur, Bromadiolone 0.005% cake, phel tet hnuah sazu kuaah vawm luh tur.

7 Badam chawh leh dahthat 1 Sazu

2 Aflatoxins

3 Bruchids(Badam eichhetu rannung te tak te te)

1 Badam seng tawh chu buara, a chhung lama saranga thuah ah dah tur a ni. A bag chu thui dahthat phui loh tur a ni.

2 Buara bag-a dah hmain a hnawng tihtlem nan Badam chu nisaah pho tur a ni, bag-a khung dawn hian a mu-in hnawng a pai zat hi 7% nise.

3 Natna chi khat (Aspergillus flavus) in badam kawr a tih chhiat loh nan a seng hun veleh seng vat tur. He natna hrik ( fungus- A. flavus ) hian tur chi khat Aflatoxins a siam thei a ni.

4 Sazu chu Bromadiolone 0.005% cake a hrai tur

5 Dahthatna hmuna badam eichhetu rannung te tak te te (Bruchids) a tam chuan Aluminium Phosphide (celpos) a ur hlum tur. Badam dahna buara bag khat ( 30kg) atan celphos 3gm a tawk. Chenna in hnuaiah chuan rannung ur hlum hi tih loh tur.

Download